تشخیص و پیشگیری از عقب ماندگی رشد جنین در رحم
در این مطلب از سایت مرکز رادیولوژی سرو سونوگرافی پستان اصفهان به معرفی علل و علائم عقب ماندگی رشد جنین در رحم همچنین تشخیص و پیشگیری از عقب ماندگی رشد جنین در رحم می پردازیم. مراحل رشد جنین انسان در رحم در سه مرحله اصلی رخ می‌دهد. دو هفته اول پس از مراحل لقاح به عنوان مرحله ژرمینال، هفته سوم تا هشتم به عنوان دوره جنینی و از هفته نهم تا تولد به عنوان دوره جنینی شناخته میشود. محدودیت رشد داخل رحمی یا IUGR یکی از عوارض شایع بارداری است که جنین در رحم مادر با سرعت کمی رشد می‌کند و در سونوگرافی‌ها وزن جنین زیر صدک دهم نسبت به سن بارداری، گزارش میشود.
دلایل زیادی باعث به وجود آمدن این شرایط می‌شوند؛ اما مهمترین دلایل آن تغذیه نامناسب مادر یا نرسیدن اکسیژن کافی به جنین می‌باشد؛ بنابراین در محدودیت رشد داخل رحمی نوزاد تا زمان زایمان به خوبی و به اندازه کافی رشد نکرده‌است. حداقل ۶۰٪ از ۴ میلیون مرگ نوزادی که هر ساله در سراسر جهان اتفاق می‌افتد، به دلیل وزن کم نوزاد در هنگام تولد است که ناشی از محدودیت رشد داخل رحمی، زایمان زودرس و ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌باشد.
این موضوع اهمیت تغذیه مناسب و مراقبت در دوران بارداری را نشان می‌دهد. بهترین روش برای تشخیص محدودیت رشد جنین، مطالعات سونوگرافیک است. سونوگرافی می تواند با تخمین سه مؤلفه حجم مایع امنیوتیک، وزن جنین و نسبت دور سر به دور شکم ، محدودیت رشد جنین را تشخیص دهد. پس از شک به IUGR انجام سونوگرافی هر دو هفته و یا هر چهار هفته جهت بررسی رشد جنین به صورت روتین انجام می شود.
آمادگی های لازم قبل از انجام سونوگرافی کدامند؟
با توجه به نوع سونوگرافی ممکن است از فرد خواسته شود مایعات زیادی بنوشید یا از ادرار کردن قبل از سونوگرافی خودداری کند.
علائم عقب ماندگی رشد جنین در رحم چیست؟
علامت اصلی IUGR ،کوچک بودن جنین نسبت به سن دقیق بارداری است، که در این حالت وزن تخمینی جنین کمتر از صدک 10 باشد. بر اساس علت به وجود آورنده‌ی IUGR، ممکن است جنین کاملاًکوچک یا نمایانگر وجود سوء تغذیه باشد. ممکن است جنین لاغر، رنگ پریده و دارای پوست خشک و شل باشد و بند ناف نیز در این حالت اغلب نازک است. تمامی نوزادانی که در هنگام تولد کوچک هستند IUGR نیستند و لازم است علت کوچک بودن جنین نسبت به سن حاملگی به طور دقیق بررسی و شناسایی شود.
بررسی علل عقب ماندگی رشد جنین در رحم
IUGR علل مختلفی دارد. یکی از علل شایع آن وجود مشکل در جفت است. جفت بافتی است که به مادر و جنین اتصال دارد و اکسیژن و سایر مواد مغذی را به جنین رسانده و مواد زائد را از بدن جنین خارج می‌کند.
IUGR می تواند ناشی از وجود برخی مشکلات در بدن مادر باشد، مشکلاتی نظیر:
- بیماری قلبی
- دیابت بارداری
- مشکلات جفتی
- مشکلات بند ناف
- بارداری چندقلویی
- نقایص کروموزومی
- بیماری کلیوی یا ریوی
- سوءتغذیه یا کم‌خونی
- وزن کمتر از 45 کیلوگرم
- کم‌خونی سلول داسی شکل.
- تغذیه‌ی نامناسب در بارداری
- مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر
- فشار خون بالای ناشی از بارداری
- الیگوهیدرآمنیوس یا سطح پایین مایع آمنیوتیک
- عفونت‌ها مانند سرخجه، سایتومگالوویروس، توکسوپلاسموز و سیفلیس
نحوه سونوگرافی iugr چگونه است؟
از دو روش برای ارزیابی جنین استفاده میشود که به شرح زیر می‌باشند:
سونوگرافی واژینال یک نوع سونوگرافی است که در آن دستگاه، درون واژن قرار داده میشود تا امواج صدا به سمت جنین فرستاده شوند و عکس العمل جنین را به صفحه مانیتور انتقال دهد. معمولاً از این سونوگرافی بیشتر در ماه‌های اول بارداری استفاده میشود. معمولاً از این سونوگرافی در مواردی درخواست میشود که سونوگرافی شکمی نتواند اطلاعات کافی را در اختیار پزشک قرار دهد.
سونوگرافی شکمی نیز روشی است که با حرکت دادن دستگاه روی شکم انجام خواهد شد.
بررسی عوارض عقب ماندگی رشد جنین در رحم
تأخیر رشد، کودک را در معرض خطر برخی مشکلات در طول بارداری، زایمان و پس از زایمان قرار می‌دهد، مشکلاتی نظیر:
- وزن کم هنگام تولد
- افزایش زایمان سزارین
- مقاومت کم در برابر عفونت
- هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
- افزایش خطر بروز مشکلات عصبی
- پلی‌سیتمی (افزایش گلبول‌های قرمز خون)
- وجود مشکل در حفظ درجه‌ی حرارت بدن.
- مدیریت سخت مشکلات حین زایمان طبیعی
- افزایش هیپوکسی (فقدان اکسیژن در زمان تولد نوزاد)
- هیپرویسکوزیتی (کاهش جریان خون به علت افزایش تعداد سلول‌های قرمز خون)
- پایین بودن نمره‌ی آپگار (تستی که بلافاصله پس از تولد، شرایط فیزیکی نوزاد را ارزیابی و نیاز به مراقبت‌های ویژه را تعیین می‌کند).
- افزایش آسپیراسیون مکونیوم (جنین اولین ضایعات روده‌ی خود را می‌بلعد) که می‌تواند باعث اتساع آلوئول‌ها و عفونت پنومونی و مشکلات تنفسی شود.
روشهای پیشگیری از عقب ماندگی رشد جنین در رحم
با این وجود که محدودیت رشد داخل رحمی ممکن است حتی در صورت سالم بودن مادر اتفاق بیفتد. با انجام برخی اقدامات می‌توان خطر ابتلا به آن را پایین آورد و احتمال داشتن بارداری و نوزادی سالم را افزایش داد:
- مواد غذایی سالم استفاده کنید: غذاهای سالم و پرکالری باعث رسیدن مواد مغذی کافی به جنین میشود.
- از روشهای زندگی غیر‌سالم دوری کنید: اگر الکل یا مواد مخدر مصرف می‌کنید یا سیگار می‌کشید، برای سلامت فرزندتان این عادت را ترک کنید.
- حرکات جنین را تحت نظر بگیرید: اگر جنین کم‌تحرک است یا حرکتی ندارد، احتمالاً مشکلی وجود دارد. هر نوع تغییر در حرکات جنین را باید به پزشکتان اطلاع دهید.
- معاینات بارداری را به شکل منظم انجام دهید: انجام منظم معاینات بارداری، احتمال تشخیص زودهنگام مشکلات مرتبط با رشد جنین و امکان درمان زودهنگام آن را فراهم می‌کند.
- استراحت کافی داشته باشید: استراحت کردن باعث میشود احساس بهتری داشته باشید و حتی به رشد بهتر جنین نیز کمک می‌کند. سعی کنید هر شب هشت ساعت یا بیشتر بخوابید.
- داروها را فقط با نظر پزشک مصرف کنید: گاهی یکی از داروهایی که مادر باردار برای بیماری خاصی مصرف می‌کند ممکن است باعث بروز عارضه‌ای در جنین شود. بهتر است هیچ دارویی را بدون مشورت پزشک بارداری خود مصرف نکنید.